ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ရွိ ဗုဒၶဆင္းတုေတာ္မ်ား၏အေျခအေနကိုသံုးသပ္တင္ျပျခင္း

ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ရွိ ဗုဒၶဆင္းတုေတာ္မ်ား၏အေျခအေနကိုသံုးသပ္တင္ျပျခင္း

ရခိုင္ျပည္ေရွးေဟာင္းၿမိဳ႕ေတာ္ႏွင့္ပတ္ဝန္းက်င္ရွိ ေရွးေဟာင္းဆင္းတုေတာ္မ်ားမွာ ယေန႔အခ်ိန္တြင္ မူလေၾကးသြန္းဆင္းတုေတာ္မ်ားအား ေက်ာက္ညိဳ ( သုိ႔မဟုတ္ ) သဲေက်ာက္ဘုရားဆင္းတုေတာ္မ်ားျဖင့္ အစားထုိးသည္ကို အမ်ားအျပားေတြ႔လာရပါသည္ ။ ကြယ္လြန္သူ ရခိုင္ - ျမန္မာပ႑ိတ္ ဦးဦးသာထြန္းက ရခိုင္ျပည္ကို အဂၤလိပ္မ်ားက သိမ္းယူေသာအခါ ရႏုိင္သမွ်ေသာ ေၾကးသြန္းဆင္းတုေတာ္မ်ားကို အိႏၵိယႏိုင္ငံသုိ႔ ပင့့္ေဆာင္ယူေဆာင္သြားၾကသည္မ်ားတြင္ အစားထုိးျခင္းမ်ားျဖစ္သည္ဟု ဆိုႏိုင္ပါသည္ ။ သို႔ေသာ္ ဤဘုရား ဆင္းတုေတာ္မ်ားမွာ ယေန႔အခ်ိန္အခါ၌ ေျမာက္ဦးေခတ္ ( Meditation Mood ) တရားထိုင္မႈ ပံုစံမ်ိဳးမဟုတ္ ေတာ့ဘဲ ၊ မ်ားေသာအားျဖင့္ မ်က္လံုးေတာ္မ်ား ဖြင့္လွ်က္ရွိေနရံုသာမက ျပဴးက်ယ္ေနသည္ကို ေတြ႔ရပါေတာ့သည္ ။
(Meditation Mood ) တရားထုိင္သည့္ပံုစံျဖစ္ေသာ မ်က္လႊာေအာက္ခ်ပံုစံမ်ားကို ျပဳျပင္ထားလွ်က္ ရွိေၾကာင္း ဝမ္းနည္းဖြယ္ရာျဖစ္ပါသည္ ။ ေနာက္တစ္ခ်က္မွာ ဗုဒၶဆင္းတုေတာ္မ်ားအနက္ စႏၵမုနိဆင္းတုေတာ္ ၊ မဟာက်န္ဆင္းတုေတာ္ ( ေမာင္ေတာ ) ၊ မဟာက်န္ဆင္းတုေတာ္ ( စစ္ေတြ ) ၊ မဟာက်န္ဆင္းတုေတာ္ ( ေညာင္ပင္လယ္ ၊ ေျမာက္ဦး ) ႏွင့္ မင္းရင္ျဖဴမင္းႀကီး၏ မဟာက်န္ဆင္းတုေတာ္ ( စစ္ေတြ ) မွလြဲ၍ က်န္ ဆင္းတုေတာ္မ်ားမွာ ဘိုးေတာ္ ဦးဝိုင္းလက္လက္ ျမန္မာျပည္သို႔ ပင့္ေဆာင္သြားျခင္းခံရပါသည္ ။
ယခု ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ ျမန္မာႏုိင္ငံအရပ္ရပ္၌ ကိန္းဝပ္လ်က္ရွိေသာ ဆင္းတုေတာ္မ်ားမွာ
(၁) မဟာျမတ္မုနိ မႏၲေလးၿမိဳ႕
(၂) လာဘမုနိ ခ်မ္းသာႀကီးေက်ာင္းတုိက္ ၊ မႏၲေလးၿမိဳ႕
(၃) ရွင္ေက်ာ္မုနိ ေရႊနတ္ေတာင္ ၊ ေရႊေတာင္ၿမိဳ႕ ၊ ျပည္ခရိုင္
(၄) မာန္ေအာင္ျမင္မုနိ ဇလြန္ၿမိဳ႕ ၊ ဟသၤာတခရုိင္ ။
(၅) ပံုစံေတာ္ဘုရားဆင္းတုေတာ္ ဘုတ္ေခ်ာင္းရြာ ၊ ဟသၤာတခရုိင္ ။
(၆) ဒသရာဇာမင္းဘိသိက္ခံဆင္းတု ဆရာစံလမ္း ၊ ဗဟန္းၿမိဳ႕နယ္ ၊ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ျဖစ္ပါသည္ ။
အလားတူ မ်က္လံုးဖြင့္လွစ္အစားထုိးခံထားရေသာ ဆင္းတုေတာ္တစ္ဆူမွာ ေက်ာက္တစ္လံုးတည္းကုိ ထုဆစ္၍ ကုန္းျမင့္တြင္ကိန္းဝပ္သည့့္ ေဝသာလီဘုရားႀကီးျဖစ္ပါသည္ ။ အလြန္တရာမွ ႏွေျမာစရာေကာင္းလွပါ သည္ ။ ဤသို႔ျဖစ္ရသည္မွာ စစ္ႀကီးမ်ား၏ အက်ိဳးဆက္ေၾကာင့္ျဖစ္ပါသည္ ။ သင္ခန္းစာယူသင့္ၾကၿပီးလွ်င္ ေနာင္ အလားတူမျပဳလုပ္မိၾကရန္ ရဟန္းရွင္လူအားလံုးက သတိျပဳသင္ပါသည္ ။ ၿပိဳက်ပ်က္စီးေနသည့္ ေစတီမ်ားမွထြက္ေပၚလာေသာ ဆင္းတုေတာ္မ်ားကို ေလ့လာၾကည့္ပါက တရားထိုင္ေနေသာ ပံုစံကို ေတြ႔ရမည္ျဖစ္သည္ ။ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ လက္ေကာက္ေစ်းဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းတြင္ ကိန္းဝပ္လွ်က္ရွိသည့္ ေၾကးသြန္းဆင္းတုေတာ္မွာ တရားထုိင္ေနပံု ပံုစံအမွန္ကို ေဖာ္ျပေနသည့္ ဆင္းတုေတာ္ျမတ္ျဖစ္ေၾကာင္း တင္ျပ လုိပါသည္ ။ ဤဆင္းတုေတာ္တို႔မွာ မူလေျမာက္ဦးေခတ္ ဆင္းတုေတာ္ျမတ္မ်ား ( Iconography ) အမွန္ပင္ ျဖစ္ပါသည္ ။

မဟာမုနိသိမ္ေတာ္ႏွင့္ တန္ေဆာင္ျပသာဒ္ေတာ္

After casting Mahamuni, King Canda Thuriya cast two other images from the same stock of noble metal. Afterwards 33 smaller likeness of the Mahamuni and countless Mahagyan (Lit – Left – over) images were also cast by the king.

King Naradhipati had the Yettara bell cast and placed in the platform of Mahamuni shrine in 1734. The magical formula and numbered squares make it the rarest of its kind in the word. The bell inscriptions on Pali, Arakanese (Rakhine) and Sanskrit were used to ward off and work magical spells upon any invading troops. Details of the procedure were inscribed on the bell. This bell was lost in 1950 and never recovered.

Until 1785 when the Great Images was carried off to Amarapura the holy precincts were ever bustling with pilgrims and monastic schools activities.

ဤသိမ္ေတာ္ႏွင့္တန္ေဆာင္းသည္ ေခတ္အဆက္ဆက္တြင္ မၾကာခဏ မီးေလာင္မႈရွိခဲ့ပါသည္ ။ ေခတ္အဆက္ဆက္ ဘုန္းတန္ခိုးႀကီးမားသည့္ မင္းျမတ္မ်ားက ျပန္လည္ျပဳျပင္ခဲ့ေၾကာင္း သိရပါသည္ ။ ေနာက္ဆံုုးျဖစ္ေသာ ေျမာက္ဦးေခတ္တြင္ ေၾကးနီျပားျဖင့္ မိုးထားခဲ့ေၾကာင္း အဆုိရွိပါသည္ ။ မဟာမုနိ ဆင္းတုေတာ္ကို ဘိုးေတာ္ဦးဝိုင္းက ပင့္ေဆာင္ယူသြားခဲ့သည့္ေနာက္ပိုင္းမွ ယခုအခ်ိန္ထိ ကိန္းဝပ္ေနေသာ ဆင္းတုေတာ္ကို ေက်ာက္ေတာ္မဟာမုနိ ဟု ေခၚဆိုၾကပါသည္ ။ ဤဆင္းတုေတာ္မွာ ေက်ာက္ညိဳျဖင့္ ထုဆစ္ထားေသာ ဆင္းတုေတာ္ျဖစ္ၿပီး ေရႊခ်ထားသျဖင့္ သပၸါယ္စြာေတြ႔ရပါသည္ ။ ေနာက္ဆင္းတုေတာ္ တစ္ဆူမွာ စစ္ေတြၿမိဳ႕မွ သူေ႒းႀကီးရဲေက်ာ္သူ လွဴဒါန္းထားေသာ မဟာမုနိေတာ္၏ ( Replica ) ေၾကးဆင္းတုေတာ္ ပံုတူျဖစ္ပါသည္ ။

ေက်ာက္ေတာ္မဟာမုနိဆင္းတုေတာ္၏ အရံေက်ာက္ဆင္းတုေတာ္ႏွစ္ဆူမွာ ရွင္သာရိပုတၱရာႏွင့္ ရွင္ေမာဂၢလႅာန္ (လက္ဝဲရံ လက္ယာရံ) ဆင္းတုေတာ္ပံုတူမ်ားျဖစ္ၾကပါသည္။ မဟာမုနိပံုေတာ္ကို ေက်ာက္ေတာ္ ၿမိဳ႕နယ္ရွိ မဟာမုနိဂူေက်ာင္းအတြင္း ကိန္းဝပ္ေတာ္မူေနေသာ ဆင္းတုေတာ္မ်ားႏွင့္အတူ မဟာမုနိသိမ္ေတာ္သို႔ ပင့္ေဆာင္၍ ဆက္လက္ကိုးကြယ္ၾကျခင္းျဖစ္ပါသည္ ။

ရခိုင္တြင္ ကိန္းဝပ္ခဲ့ေသာ ဗုဒၶဆင္းတုေတာ္မ်ားႏွင့္ ေရွးေဟာင္းယဥ္ေက်းမႈပစၥည္းမ်ားမွာ သဘာဝေဘးဒဏ္ေၾကာင့္လည္းေကာင္း ၊ ထိန္းသိမ္းမႈအားနည္းခ်က္တို႔ေၾကာင့္လည္းေကာင္း ၊ ယေန႔ထိတုိင္ ပ်က္စီးၿမဲ ပ်က္စီးဆံုးရႈံးလ်က္ ရွိသည္ကို ေတြ႔ရပါသည္ ။ ဥပမာေျပာရလွ်င္ ရခိုင္ျပည္စစ္ေတြၿမိဳ႕ ပိြဳင့္ ေလညႇင္းခံ အပန္းေျဖစခန္းေနရာတြင္ အဂၤလိပ္ေခတ္ကပင္ အမ်ားျပည္သူသုိ႔ ျပသထားသည့္ အေျမာက္ႀကီး (၂) လက္မွာ ယေန႔အခါတြင္ (၁) လက္ကိုသာ ေတြ႔ရပါေတာ့သည္ ။ ( The Golden Mraul U, Ancient Capital of Rakhine စာမ်က္ႏွာ ၁၈၁ ကိုရႈ )

ေနာက္ထပ္တင္ျပရလွ်င္ ရခိုင္ယဥ္ေက်းမႈေရွးေဟာင္းတူးေဖာ္မႈ (Excavation) လုပ္ငန္းမ်ားျဖစ္သည့္ ေဝသာလီေကာင္းကင္ေျမပံုေနရာႏွင့္ ဓညဝတီေကာင္းကင္ေျမပံုေနရာတုိ႔ကို တူးေဖာ္ရာ၌ ရရွိေသာ ရလာဒ္အေသးစိတ္ကို ျပည္သူမ်ား ယေန႔တုိင္သိခြင့္မရရွိေသးပါ ။ ရခိုင္တို႔ယဥ္ေက်းမႈဘ႑ာတိုက္ျဖစ္သည့္ သွ်စ္ေသာင္းပုထုိးေတာ္ႀကီးကို ျပဳျပင္ခဲ့ပါေသးသည္ ။ ဤသည္ကိုလည္း ျပည္သူမ်ားကို အသိေပးျခင္းမရွိခဲ့ပါ ။ ယခုအခါ သွ်စ္ေသာင္းပုထိုးေတာ္ႀကီး၏ ဝင္ဝမုခ္ဝႀကီးကိုလည္း ျပင္ဆင္ထားလ်က္ရွိရာ ေရွးေဟာင္းပံုစံမ်ား ပ်က္စီးဆံုးရႈံးသြားရၿပီျဖစ္သျဖင့္ ႏုိင္ငံျခားဧည့္သည္မ်ား ၊ သုေတသီမ်ား လာေရာက္မႈနည္းပါးသြားသည္ကို ေတြ႔ရပါသည္ ။ ၎အျပင္ ဒုကၠန္သိမ္ ၊ ရတနာပံု အစရွိသည့္ ေစတီပုထိုးမ်ားကိုလည္း ျပဳျပင္ထားရာ မူလပံုစံ ပ်က္ျပားသြားရပါသည္ ။ ဤသည္မွာလည္း ရခိုင္တို႔၏ ယဥ္ေက်းမႈဆံုးရႈံးရျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း ရခိုင္ျပည္သူမ်ာ း အေနျဖင့္ ေရွးေဟာင္းအေမြအႏွစ္မ်ား ရည္ရွည္တည္တံ့ခိုင္ၿမဲေရးအတြက္ႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရႏွင့္ အတူ ပူးေပါင္း ထိန္းသိမ္းရန္လိုအပ္ေၾကာင္းကို ေဖာ္ျပလိုပါသည္ ။-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ( ဦးေရႊဇံ ) --------------------------