ရခိုင္စကား ရခိုင္စာ (ေမာင္စံေဖာ္)

ရခို္င္စကား ရခိုင္စာ

 ( ဥကၠပ်ံမူကို ယူပနာ ရီးခေရ ရခိုင္သမိုင္းဆရာ -စာရီးဆရာၾကီး ေမာင္စံေဖၚ ၏ မကြယ္လြန္မွီ ရီးခေရ ေဆာင္းပါး)

ရခို္င္ရို ့ ကိုယ့္အခ်င္းခ်င္း ဆက္သြယ္ေျပာဆိုကေတၱခါ ရခိုင္စကားကို အသံုးျပဳကတ္ပါေရ။ ေဒအဆိုစြာ ယွင္းလင္းခ်က္ထုတ္နီစရာလိုဖို ့ အဆိုမဟုတ္လို ့ ထင္ပါေရ။ ေယေကေလး “ ရခိုင္စကား ” ဆိုေရအခ်က္ေတာ့ နည္းနည္းပါးပါး ေျပာစရာ ဆိုစရာ ဟိလိေမျဖစ္ပါေရ။ ရခိုင္ျပည္ေျမာက္ဖက္ဖ်ားက ေတာင္ဖက္ထိ တရြိရြိစုန္ဗ်ာ ဆင္းလတ္ပါေက ေဒသအသီးသီးမာ ေျပာဆိုနိကေတၱ " ရခိုင္စကားသံ " ရို ့ေရ ျမစ္ေၾကာင္းႀကီးတိအလိုက္၊ ကြၽန္းႀကီးတိအလိုက္ တရြိရြိကြဲျပားျခားနားလားလိုက္စြာကို တြိရပါဖို ့။ တနိရာနာင့္ တနီရာ တဆိေသွ် တဆိေသွ်စီ ကြဲျပားျခားနားလာလိုက္စြာ ထိုးေျမာက္ဖက္ဖ်ား မယူျမစ္ညာ၊ ကုလားတန္ျမစ္ညာရို ့တိရာ အရပ္ကစကားသံနင့္ ေတာင္ဖက္ဖ်ားသံတြဲၿမိဳ႕၊ ဂြၿမိဳ႕ဟိရာ အရပ္က စကားသံရို ့ကို နားေထာင္ၾကည့္လိုက္ပါေက ေဒလူတိေရ " ရခိုင္စကား " တခုတည္းကို ေျပာနီကတ္စြာပါရာလို ့ အတည္ျပဳေျပာဖို ့ေတာင္ ခက္ခက္ျဖစ္နီစြာကို တြိရပါေရ။ စင္စစ္ယင္းပိုင္ ျဖစ္နီစြာက အထူးအဆန္းမဟုတ္ပါ။ ဘာသာစကားရို ့၏ သဘာ၀ ၊ ဘာသာစကားရို ့ ၏ လကၡဏာတရပ္ရာျဖစ္ပါေရ။ ဘာသာစကားဆိုစြာ အသံုးျပဳနီေရ လူစုအသိုင္းအ၀ိုင္း ၊နီရာေဒသကို လိုက္ျဗီးေက ကြဲျပားေရ သေဘာဟိပါေရ။ ေယတင္မက အသံုးျပဳေျပာဆိုေရ လူတေယာက္တည္းက အေၾကာင္းအရာတခုတည္းကို ေျပာခစြာပင္ ျဖစ္ေကေလး တခါနင့္ တခါမတူဘဲ ကြဲျပားစြာကို တြိရပါေရလတ္။ ကြဲျပားနီေရ " ရခိုင္စကားသံ" ကို သီသီခ်ာခ်ာ နားေထာင္ၾကည့္ေကတာ့ခါ ယင္းစကားသံတိေရ ဘာသာစကား တခုတည္း၏ ေဒသအလိုက္ ကြဲျပားနီကေတၱ အသံထြက္တိရာျဖစ္ေတလို ့ သိႏိုင္ပါေရ။ ဘာသာစကားႏွစ္ခု၊ သံုးခုမဟုတ္လို ့ဆိုရပါဖို ့။ ဇာျဖစ္လို႕လဲ ဆိုေက စကားလံုးဖြဲ ့ပံုရို ့၊၀ါက်ဖြဲ ့ပံုရို ့မာ အတူတူပင္ျဖစ္လို ့ ျဖစ္ပါေရ။ အဂုအကြၽန္ရို ့ေရ စကားအသံထြက္တိ ပေဇာင္ကြဲျပားနီကေတၱေလ ဆိုစြာကို နမူနာေသ်ွတခုေလာက္ ၾကည့္ကတ္ပါေမ။ " ၾကင္နာ " ဆိုေရ စကားလံုးကို ေဒသအသီးသီးက အသံထြက္ပနာ ဆိုကတ္ပံုတိကို သဒၵေဗဒအကၡရာအျပင္ ယင္းနင့္ ညီမွ်ေရ ျမန္မာအကၡရာရို ့နင့္ ယွဥ္ၾကည့္ခါ ေအာက္ပါအတိုင္း တြိရပါေရ။

 1----Kron na-------------ေၾကာန္နာ

 2----Kran na-----------ၾကာင္နာ ( ရခိုင္စာလံုးေပါင္း--ၾကင္နာ )

3-----krEn na --------ႀကဲင္နာ

4-----krin na ----------ႀကိင္နာ

 5-----k6i na(=Kjin ) --- က်ိင္နာ ( ဗမာစာလံုးေပါင္း---ၾကင္နာ ) စသည္ျဖင္ ့ တြိရပါေရ။ ၾကာင္နာဆိုေရ စကားလံုးမာ ဒုတိယ၀ဏၰ " နာ " ေရ အေျပာင္းအလဲ မဟိဘဲ ပထမ " ၾကင္ " ကို က်ခါ နံပါတ္ ( 1 ) က ( 5 ) ထိ အသံထြက္ထိ ကြဲျပားနီစြာကို တြိရပါဖို ့ ။ ယင္းပိုင္ပြဲျပားနီစြာမာေလး " ၀ဏၰ " ၏ ပထမပိုင္း အလႊတ္ဗ်ည္း နီရာမာ နံပါတ္ ( 1 ) က ( 4 ) ထိ /kr/ ၾက ဆိုစြာကို မကြဲမျပား တြိရပါေရ။ ၀ဏၰ၏ အလယ္ နီရာျဖစ္ေတ ( သရ ) နီရာမာေတာ့ခါ /၁/ ၾသ သရအစ / i /ကၠ သရအဆံုး သရသံ အမ်ိဳးမ်ိဳး ကြဲျပားနီၿဗီးေက ႏွာသံဗ်ည္းကို တြိရပါေရ ။ ေဒနီရာမာ ပံုႏွိပ္ရစြာ လြယ္ေအာင္လို ့ ႏွာသံဗ်ည္းသေကၤတကို ျမန္မာ -အဂၤလိပ္စစ္စစ္နင့္ ဆိုေက တမ်ိဳးျပရပါဖို ့။ အဂု ယွင္းလင္း ရီးသားခစြာတိကို သတၱဳခ်ၾကည့္ပါေက

1----kr+ ၁+ n

2 ---kr + an

3----kr + i + n

4--kjr+ i + n

5--kj + i + n စသည္ျဖင့္ျဖစ္ပါေရ ။ ယင္းခ်င့္တိကို စိစစ္ၾကည့္ပါေက- (၁ ) လွ်ာလိပ္သံ /r/ ရ သံေရ ရခို္င္စကားမာ ထင္ရွားေရ သံရင္း တခုျဖစ္ေၾကာင္းကို နံပါတ္( 1 ) က ( 4 ) ထိ ၾကာင္ဝဏၰ ပထမပိုင္းရို႕က ေဖာ္ျပပါေရ ။ ေအစကားသံေရ ရိုးမေတာင္အရွိ ( =ေရွ႕ ) ဖက္က ဗမာစကားသံနင့္ ကြဲျပားခ်က္ တခုျဖစ္ပါေရ ။ ေယေကေလး ရခိုင္ဗမာ ကူးသန္းဆက္သြယ္မႈမ်ားျပားေရ အရပ္ေဒသ၊ ၿမိဳ႕တိမာေတာ့ခါ /r? သံရင္း ေပ်ာက္ပနာ / kr/ ၾက နီရာကို ဗ်ည္းအသစ္/ t6 / =kj က် က နီရာ ယူလာစြာကို တြိရပါေရ ။ နံပါတ္( 5 ) ကို ၾကည့္ပါ။ ( 1 ) နံပါတ္ ( 3 ) အသံထြက္ /krEn /ႀကဲင္နာ ဆိုစြာကို ရမ္းျပည့္ၿမိဳ႕နယ္နင့္ ေတာင္ကုတ္ၿမိဳ႕နယ္ တခ်ိဳ႕ေက်းလက္ပိုင္းရို႕မာ ၾကားရပါေရ ။ ယင္းအသံထြက္မာပါေရ /E / အဲ သရကို ရခိုင္စကားသံ စစ္စစ္ အပြင့္ဝဏၰရို ့မာ မတြိရပါ။ အပိတ္ ဝဏၰရို ့မာရာ တြိရပါေရ ။ အဂု " ၾကင္နာ " ဆိုေရ စကားလံုးထဲက ဝဏၰ         “ၾကင္” ေရ အပိတ္ဝဏၰတခုျဖစ္ပါေရ ။ အပိတ္ဝဏၰ တခုျဖစ္ေတအတြက္နင့္ ဝဏၰေနာက္ဆံုးနီရာမာ အဖမ္းဗ်ည္း /n/ႏွာသံဗ်ည္း ) ဟိနီပါေရ ။ အပြင့္ဝဏၰဆိုစြာကေတာ့ ဝဏၰတခု၏ ေနာက္ဆံုး နီရာမာ အဖမ္းဗ်ည္း မဟိေရ ဝဏၰရို ့ကို ဆိုပါေရ။ " ၾကင္နာ " က " နာ " ေရ အပြင့္ဝဏၰတခု ျဖစ္ပါေရ။ ေအနီရာမာ စကားခ်ပ္လို ့ ေျပာခ်င္စြာက ဘာသာစကား ဆိုစြာေလး လူပိုင္ဗ်ာ။ အၿမဲရြိလွ်ား ေျပာင္းလဲနီပါေရ ။ အဲ သရကို ရခိုင္စကားသံ အပြင့္ဝဏၰရို႕မာ မတြိရလို ့ အကြၽန္အထက္က ဆိုခပါေရ။ ရခိုင္စကားမာ အရီးအသား အဲ ေရ ေအ သရ ကိုယ္ခြဲ တခုရာ ျဖစ္ပါေရ ။ ပံုစံအျဖစ္ တန္ခိုးဆရာထြန္း ၏ " မဟာမ်ိုဳးႏြယ္ ( =ေႏြ ) ၊ သတိုးေဆြမွာ " မေဟညာေတာင္ " - ဆိုေရ အစပ္အဟပ္ ကိုၾကည့္ပါ။ ေဒနိစစ္ေတြ စကားမာ " လားဗ်ယ္--ဟုတ္ဗ်ယ္- " စေရ အဲ သရ၏ တက္က်သံ တခုကို ၾကားနီရပါေရ ။ ဘာသာစကား ေျပာင္းလဲလာမႈ တခုပါခ်င့္။ ( 3 ) နံပါတ္ ( 1 ) အသံထြက္ / kr၁n/ မာ ၾသ သရ / ၁ / သံ ထင္ထင္ရွားရွား ပါ၀င္ ဖြဲ ့စည္းနီစြာက နံပါတ္ ( 5 ) က / t6i / ပိုင္ ကူးလူးဆက္သြယ္မူ နီးစပ္မ်ားျပားေရ ဗဂါလီစကားသံက ဝင္ေရာက္ေရာေႏွာ လာစြာ ျဖစ္လီဖို ့လို ့ ယူဆစရာတိ ဟိပါေရ။ ရခိုင္ေဒသအသီးသီးမာ ေျပာဆိုနီကေတၱ " ရခိုင္စကားသံ " ရို ့ေရ လူအစုအဖြဲ ့အလိုက္ နီရာေဒသအလိုက္ ေျပာဆိုေရ သရသံအရ အမ်ိဳးမ်ိဳး ကြဲျပားနီကေတၱလို ့ ထင္စရာဟိေကေလး အၾကမ္းဖ်င္း ေျပာရပါေက ' စစ္ေတြ စကား" နင့္ " ရမ္းျပည့္စကား" လို ့ ႏွစ္မ်ိဳးရာ ရႏိုင္ဖို ့ ထင္ပါေရ ။ ယင္းႏွစ္မ်ိဳးစြာကေလး အထက္မာ ေျပာခေရပိုင္ရာ ျခားနားခ်က္တိ ဟိတန္သေလာက္ ဟိေကေလးမမ်ားပါ။ အနည္းအက်ဥ္းရာ ျဖစ္ေတလို ့ ဆိုရပါဖို ့။ စကားသံ စကားလံုး ပုဒ္ ၀ါက် အမ်ားစုေရ အတူတူဗ်ာ လို ့ ဆိုႏိုင္ဖို ့ထင္ပါေရ။ အဂုအကြၽန္ရို ့ေရ ကိုယ့္စကား ကိုယ့္စာ စနစ္တက်ျဖစ္ဖို ့ ၊ ေနာင္းေနာင္းနင္းနင္း ျဖစ္ဖို ့ဆိုဗ်ာ ႀကိဳးစားနီကတ္ပါေရ ။ ေဒခ်င့္ကိုေျပာ၊ ထိုပိုင္မရီး( မရီး ) ေက့။ ေဒပိုင္ရာရီး( ရြီး) လို ့ ေတာ့ခါ အာဏာမထားနိုင္၊ မတားျမစ္နိုင္ပါ။ လုပ္ေလးမလုပ္အပ္ပါ။ ဇါဘာသာစကားမာမဆို ေဒသအလိုက္ အေျပာအဆို ဟန္ပန္လီသံ ျခားနားကြဲျပားခ်က္တိ ဟိကတ္စြာခ်ည္းပါဗ်ယ္။ ဥပမာ အဂၤလိပ္ဘာသာစကားမာဆိုေက - လန္ဒန္စကား- ေဝလစကား- ဘာမင္ဂမ္စကား- စေကာ့စကား စသည္ျဖင့္ ကြဲျပားေရလို ့ ဆိုပါေရ ။ ယပိုင္ျဖစ္ေကလဲ အမ်ားနင့္ဆိုင္ေရ အသံလႊင့္စကား ၊ စာသင္ရာမာ သံုးေရ စကားရို ့ကအတြက္ေတာ့ ေဒသတခုတည္း၊ လူ ့တစုတဖြဲ ့တည္းကရာ အသံုးျပဳေရ စကားမ်ိုဳး မဟုတ္ေတ အမ်ားဆိုင္ေရ စကားမ်ိဳးကိုရာ သံုးေရလို ့ ဆိုပါေရ ။ အကြၽန္ရို ့မာေလး ကိုယ့္ရခိုင္စကား ၊ ရခိုင္စာ၊ စနစ္တက်ျဖစ္ဖို ့ အတြက္

(၁) ရခိုင္စကားလကၡဏာ ေပၚလြင္ထင္ရွားျခင္း၊

(၂) ေဒသတခုတခု လူတစုအဖြဲ ့တခုတည္း သံုးစြာမဟုတ္ဘဲ တျပည္လံုးက သံုးေရ အမ်ားသံုး စကားျဖစ္ျခင္း (၃) စကားရင္းျမစ္ ခိုင္မာျခင္း -- ဆိုေရ အခ်က္တိနင့္ ကိုက္ညီေအာင္ ၾကိဳးစားသင့္ေရလို ့ ထင္ျမင္မိပါေၾကာင္း ။

ေနာက္ဆက္တြဲအျဖစ္ ေျပာခ်င္စြာ တခုက အဂုအခါ လူေတာ္မ်ားမ်ားက "သူႏွင့္ငါ " ကို ရီးေရအခါ " သူနန္ ့ငါ ' လို ့ ရီးနီကတ္ပါေရ ။ ဤခ်င့္ေရ ရခိုင္မက် ဗမာမက် အရီးအသား တခုျဖစ္ပါေရ ။ " ခန္ ့ညား " ဆိုေရစကားက " ခန္ ့ " ဆိုေရ စကားကုိ ရခိုင္သံနင့္ ဖေတၱခါ ဇာပိုင္ဖတ္ပါေလး။ " နန္ ့ " ကို ဖတ္ေကေလး ယင္းကာရန္အတိုင္းပါဗ်ယ္။ ယေက ကိုယ္လိုခ်င္ေရ အသံရပါေရလား။ သီသီခ်ာခ်ာ စိုင္းစားပါ။ ရခိုင္နင့္ ဗမာရို ့ေရ အပိတ္ဝဏၰရို ့ကို ေျပာေရအခါ အေျပာကြဲျပားေကေလး အရီးအသား သေကၤတက်ခါ တခုတည္းကို အသံုးျပဳကတ္ပါေရ ။ တနည္းေျပာေရေက အပိတ္ဝဏၰအရီးအသား ကို ဖတ္ေတ့ခါ ရခိုင္နာင့္ ဗမာရို႕ေရ အရီးအသား တမ်ိဳးတည္းပင္ျဖစ္ေကေလး ကိုယ့္အသံနင့္ ကိုယ္တမ်ိဳးစီ ဖတ္ပါေရ။ ေဒအခ်က္ကိုေလး သတိျပဳဖို ့ လိုပါေရ ။ စကားသံဆိုစြာ စကားေျပာကေတၱခါ ထြက္လာေရ ေျပာစကားအသံထြက္ကို ဆုိလိုပါေရ ။ စာလံုးေပါင္း ဆိုစြာကေတာ့ခါ စကားသံကို အကၡရာတင္မွတ္ထားဖို ့ ေပါင္းစပ္ရီးသားေရ စာလံုး သေကၤေတရို ့ကို ေပါင္းစပ္ပံုျဖစ္ပါေရ ။ စကားနင့္ စာမွာ အေျပာစကားဦးေဆာင္ျဖစ္ၿဗီးေက စာအရီးအသားက ေနာက္လိုက္ျဖစ္ပါေရ ။ အေျပာစကားအရ ေျပာနီတံုး မတၱတ္ေလာက္ရာ တည္တန္ႏိုင္ၿဗီး ေျပာၿဗီးစြာနင့္ ေပ်ာက္ပ်က္လားရပါေရ ။ ယင္းစကားကို ေနာက္တႀကိမ္ ထပ္ေျပာခေကေလး ပထမေျပာစြာနင့္ ထပ္တူထပ္မွ် ျဖစ္ႏိုင္ဖို ့ ခဲယဥ္းပါေရ။ ေယၿဗီးေက အေျပာစကားကို မ်က္ကြယ္မွာဟိေရ လူ၊ အ၀ီးမွာဟိေရ လူကိုေလး မေျပာႏိုင္ပါ။ ေယဇူးနင့္ ယင္းအားနည္းခ်က္တိကို ျဖည့္စြမ္းနိုင္ေအာင္ " စာ" ကို တီထြင္ ရီးသားရပါေရ ။ ယင္းပိုင္နင့္ ဘာသာစကားတခုမွာ အေျပာစကား ( အေျပာဘာသာစကား ) နင့္ အရီးအသား ( အရီးဘာသာစကား ) လို ့ ႏွစ္ခုျဖစ္လာပါေရ ။ အေျပာစကားနင့္ အရီးအသားဆိုေရ ႏွစ္မ်ိဳးမွာ အေျပာစကားေရ မူလျဖစ္ပါေရ။ အရီးအသားက တဆင့္ခံျဖစ္ပါေရ ။ ဘာသာစကားရို ့ေရ ေျပာင္းလဲတတ္ေတ ဆိုေရ သေဘာတရားနင့္ ၾကည့္ပါေက အေျပာစကားက အေျပာင္းအလဲျမန္ဆန္ပနာ အရီးအသားက ေႏွးေကြးပါေရ။ ေနာက္မာက်န္ခပါေရ။ ပုဂံေက်ာက္စာရို႕ကို ၾကည့္ေက ရခိုင္စကားသံ ၊ ထား၀ယ္ စကားသံရို ့နင့္ နီးနီစပ္စပ္ အသံထြက္စြာမ်ိဳးကို ရႏိုင္ပါေရ။ ေယဇူးနင့္ ယင္းေက်ာက္စာ စာလံုေပါင္းတခ်ိဳ႕ေရ လြန္ခေရ နွစ္ေပါင္း တေထာင္ေလာက္က ရခိုင္စကားအသံထြက္ ၊ထား၀ယ္စကားအသံထြက္ ရို ့ကို ကိုယ္စားျပဳထားစြာ လို ့ဆိုေက မမွားႏိုင္လို ့ ဆိုခ်င္ပါေရ။ အရီးအသားကို ရွိမွာေရာက္နီေရ အေျပာစကားနင့္ လိုက္ေလ်ာညီေထြျဖစ္ေအာင္ ဘာသားစကား အသံုးျပဳသူရို ့ မၾကာမၾကာ ျပဳျပင္ ပီးကတ္ရစြာကို ဘာသာစကားတိုင္းမာ တြိရပါေရ။ ဘာသာစကားဆိုင္ရာ အခ်က္အလက္တခ်ိဳ႕ကို အဓိက ေစာင့္ၾကည့္ၿဗီးေနာက္ ကိုယ့္ဘာသာစကားအေၾကာင္းကို တခ်က္ျပန္ၾကည့္ကတ္ပါေမ။ အကြၽန္ရို ့ ရခိုင္ဘာသာကို ျမန္မာဘာသာ၏ ေဒသိယစကားတခုအျဖစ္ ပိုင္ညာသွ်င္သုေတသီရို ႔ သံုးသပ္ေလ့လာဟိကတ္ပါေရ။ ယင္းအထဲမွာ မစၥတာေတလာ ( L.F Taylor ) ဆိုေရ ပိုင္ညာသွ်င္တေယာက္လည္း ပါပါေရ။ သူက ေဒပိုင္ဆိုပါေရ။ ရခိုင္ဘာသာေရ ျမန္မာဘာသာနင့္ အမ်ားၾကီး ကြာျခားမူတဟိေၾကာင္း ၊ ရခိုင္စကားက ပိုမိုရွိက်ၿဗီးေက စကားသံနင့္ စာလံုးေပါင္းရို ႔ပိုမိုဆီေလ်ာ္မႈဟိေၾကာင္း ၊ လြန္ခေရ ႏွစ္ေပါင္းတေထာင္ခန္ ့က ဘာသာစကားကို အကၡရာ တင္ရီးသားျခင္းမျပခင္က ရခိုင္စကားသံေရ ျမန္မာ( ဗမာ) စကားသံနင့္ ဆင္တူလိမ့္ေမလို ့ ထင္ျမင္ရေၾကာင္း။ ရခိုင္နင့္ ျမန္မာရို ့ေရ လြန္ခေရ ႏွစ္ေပါင္းတေထာင္နင့္ ႏွစ္ေထာင္ၾကားမွာ တတိုင္နင့္ တတိုင္ ခြဲခြါခကတ္လိမ့္ေမ ျဖစ္ေၾကာင္းးဆိုထားပါေရ ။ မစၥတာေတလာ၏ အဆိုမွာ အမွန္တရား အင္တန္မ်ားမ်ားပါေရလို ့ ဆိုႏိုင္ဖို ့ ထင္ပါေရ။ သူ ့အဆုိကို အကြၽန္ရို ့ ေလးျမိဳ႕ေခတ္ ေက်ာက္စာရို႕နင့္ ပုဂံေက်ာက္စာရို႕က ေထာက္ခံခ်က္ပီးနီေရလို ့ ဆိုႏိုင္ပါဖို ့။ ပုဂံေက်ာက္စာရို႕ကို ဖတ္ၾကည့္ေက ရခိုင္စကားသံ၊ ထား၀ယ္စကားသံရို ့နင့္ နီးနီးစပ္စပ္ အသံထြက္မ်ိဳးကို ရႏိုင္ပါေရ။ ေယဇူးနင့္ ယင္းေက်ာက္စာစာလံုးေပါင္းတခ်ိဳ႕ရို႕ေရ လြန္ခေရ ႏွစ္ေပါင္းတေထာင္ေလာက္က ရခိုင္စကားအသံထြက္၊ ထား၀ယ္စကားအသံထြက္ရို ့ကို ကိုယ္စားျပဳထားစြာလို ့ဆိုေက မမွားႏိုင္လို ့ ဆိုခ်င္ပါေရ။ အသံထြက္မတူဆိုစြာက ဗ်ည္းစကားသံနင့္ သရစကားသံရို႕ကို ထုတ္လုပ္ပံုမတူလို ့ ျဖစ္ပါေရ။ အၾကမ္းဖ်င္းအားျဖင့္ ရခိုင္နင့္ ဗမာရို ့ မွာ ဗ်ည္းစကားသံ သံုးဆယ္ေလာက္နင့္ သရစကားသံ ငါးဆယ္ေလာက္ ဟိပါေရလတ္။ အကြၽန္ရို ့ပါးမာ ေျမာက္ဦးေခတ္ရို႕နင့္ ရိုးမအရွိဖက္က အင္း၀ေခတ္ ေတာင္ငူေခတ္ရို႕ေရ ေခတ္ျပိဳင္တိျဖစ္ကတ္ပါေရ။

ယင္းအခ်ိန္အတြင္းမွာ ေပၚေပါက္ခေရ ရခိုင္စာဆို ၊ ဗမာစာဆိုတိနင့္ ရွင္ဘုရင္ခ်င္းခ်င္း ပါးကေတၱတ-သဏ္လႊာရို ့ကိုၾကည့္ေက ဂႏၴ၀င္ျမန္မာစာေရ ရခိုင္ ဗမာႏွစ္တိုင္စလံုးမွာ အသံုျပဳေရ စာျဖစ္ေၾကာင္း တြိရပါေရ။ စာလံုးေပါင္းက်ခါ အဓိပၸါယ္တူ စကားလံုးရို႕ကို အသံထြက္မတူဒါေလ့ အတူတူ စာလံုးေပါင္းကတ္ပါေရ။ ေယဘူယ်ေျပာရေက ရခိုင္နင့္ဗမာရို႕မာဟိေရ " ရေကာက္သံ" နင့္ " ရေကာက္ဟ,ထိုးသံ" ( ရွ_တရ-ၾတ) ရို ့ ဗမာစကားသံမာ မဟိပါ။ ယင္းခ်င့္ေၾကာင့္ " ရန္ကုန္ " လို ့ ရီးသားစြာကို သူရို ့က " ယန္ကုန္ " လို ့အသံထြက္ဖတ္ပါေရ။ ယင္း " ရေကာက္သံ" နင့္ " ရေကာက္ဟ_ထိုးသံ ( ရွ) " ရို ့ေရ ဘဂၤလီစကား ၊ ဟိႏၵီစကားရို ့ ေျပာေရနယ္နင့္ နီးစပ္ေတနီရာက ရခိုင္စကား အသံထြက္မာ ပိုမ်ားလာပါေရ။ စစ္ေတြနင့္ ရန္းျဗဲေဒသ စကားအသံထြက္တိမွာေတာ့ခါ ပံုမွန္ေလာက္ရာ ဟိပါေရ။ ရခိုင္ ဗမာ ႏွစ္တိုင္စလံုးနင့္ ဆိုင္ေရ ျမန္မာဘာသာမာ သရသံငါးဆယ္ဟိေရလို ့ ဆိုပါေရ။ ယင္းခ်င့္ကို တူရာတူရာစုဗ်ယ္ ေအာက္မွာ ေဖၚျပထားပါေရ ။

၁။ ရိုးရိုးသရ ၁----အိ။ အီ ။ အီး ၊ (၂) ေအ့ ။ ေအ ။ ေအး။ (၃) အဲ ့ ၊ အယ္ ၊ အဲ ။ (၄ ) အ ၊ အာ ၊ အား ။ ( ၅ ) ေအာ့ ။ ေအာ္ ။ ေအာ။ ( ၆ ) အို ့ ၊ အိုု ၊ အိုး၊ ( ၇ ) အု ၊ အူ ၊ အူး ။ ရိုးရိုးသရ ( သရသန္ ့ Pure Vowel လို ့ေခၚပါေရ ) က ( အိ-ေအ-အဲ-အာ-ေအာ ) ခုႏွစ္လံုးျဖစ္ပါေရ ။ ရခိုင္နင့္ ဗမာရို ့၏ ျမန္မာဘာသာစကားအရ တက္က်သံ ဘာသာစကားျဖစ္ေတ အတြက္နင့္ အထက္မာေဖၚျပထားေရပိုင္ တလံုးတလံုးမွာ သံုးမ်ိဳးစီျဖစ္လားခပါေရ။

၂။ ရပ္သံပါ သရ (၁ ) အက္။ (၂) ေအာက္ ။ (၃ ) အိုက္ ။( ၄) အစ္ ။ (၅ ) အတ္(ပ္) ။(၆) အိတ္( ပိတ္) ။(၇) အုတ္(အုပ္) ။ (၈) အြတ္( အြပ္)

၃ ။ ႏွာသံပါသရ (၁) အင္ ။ အင့္၊ အင္း။ (၂) ေအာင္၊ ေအာင့္ ။ ေအာင္း။ ( ၃ ) အိုင္။ အိုင့္ ၊ အိုင္း။ (၄ ) အန္၊ အန္ ့၊ အန္း။ ( မ္း ) (၅) အိမ္။ အိန္ ့ ။ အိန္း (အိမ္း) ၊ ( ၆) အုန္၊ အုန္ ့ ။ အုန္း။ ( အုမ္း) ။ (၇) အြန္၊ အြန္ ့ ။ အြံန္း ၊ ရပ္သံပါသရ ( ၅၊၆၊၇၊၈၊ ) နင့္ ႏွာသံပါသရ ( ၄၊၅၊၆၊၇) ရို ့ ေနာက္မွာ ဝိုက္ကြင္းနင့္ ျပထားစြာတိက စကားသံကို အကၡရာတင္ရီးသားရာမာ အသံုးျပဳကတ္ေတအသံထြက္တူ အသံကဲြျပားစြာကို ျပထားစြာျဖစ္ပါေရ ။ ရိုးရိုးသရတိကို အသံထုတ္ပံုမွာ ရခိုင္နင့္ဗမာ အတူတူပင္ျဖစ္ေတလို ့ ဆိုႏိုင္ပါယင့္။ ေယဒါေလး သံုးပံုမွာ ကြဲျပားကတ္ပါေရ။ ေယဇူးနင့္ အသံထြက္ကြဲျပားလားစြာျဖစ္ပါေရ။ ဗမာ(အိ) သရအားလံုးနင့္ (ေအ) သရ အင္တန္မ်ားမ်ားကို ရခိုင္က ( အိ) သရ တလံုးတည္းကို သံုးပနာ ေျပာကတ္ပါေရ။ ယင္းအခ်က္နင့္ ပါတ္သက္လို ့ ဥကၠာပ်ံစာကို နမူနာၾကည့္နိုင္ပါေရ ။ ဥကၠပ်ံက " မိုးဖြဲ ့ရတု" မွာ ေအာက္အာကာဗြီ ၊ဝါေယာထြီ၍၊ လီထက္ကားရီ၊ ရီထက္ၿမီနင့္ ၊ ပထ၀ီဟု၊ ထုထူႏွစ္သိန္း၊ ေလးေသာင္းကိန္းထက္ " စသျဖင့္ စပ္ဆိုထားပါေရ။ " ဗီြ၊ ထြီ၊ လီ၊ ရီ၊ျမီ " ရို ့ေရ ဗမာနင့္ အသံထြက္ ကြဲပါေရ။ ဗမာက " ေအ " သရနင့္ အသံထြက္ပါေရ။ ေယဒါေလ့ " ေလးေသာင္းကိန္း" က " ေလး" ကို က်ခါ ဗမာနင့္ အတူတူ အသံထြက္ပါေရ။ " ရီ ၊ ၿမီ " ရို ့ပိုင္ ရိုးရိုးသရနင့္ အဆံုးသတ္ပနာ ဖြဲ ့စည္းထားေရ ဝဏၰစကားသံကို အပြင့္ဝဏၰလို ့ေခၚပါေရ။ ရပ္သံပါသရ ၊ ႏွာသံပါသရရို ့ နင့္ အဆံုးသတ္ဖြဲ ့စည္းထားေရ ဝဏၰရို ့ကိုေတာ့ခါ အပိတ္ဝဏၰလို ့ ေခၚပါေရ။ အပြင့္ဝဏၰရို ့မာ " အယ္" ဆိုေရ သရကို ရခိုင္ရို႕က " ေအ " သရနင့္ တူတူအသံထြက္ေျပာဆိုကတ္ပါေရ။ အဂုေတာ့ခါ စစ္ေတြစကားသံတိမွာ " ဗ်ယ္၊ လယ္ " ဆိုေရ " အယ္ " သရတလံုးစ ႏွစ္လံုးစကို တြိရပါယင့္။ စာအရီးအသားမွာ " စည္" ရို ့ပိုင္ ညသတ္နင့္ ရီးထားစြာကိုလည္း ရခိုင္ရို ့က "ေအ" သရသံနင့္ အသံထြက္ပါေရ။ တခါတလီေတာ့ခါ " ညေသွ်သတ္ ( ဥ္) " သတ္နင့္ အတူထားဗ်ယ္ ေျပာကတ္ပါေရ။ ရပ္သံပါသရတခ်ိဳ႕နင့္ ႏွာသံပါသရတခ်ိဳ႕ကို အသံထုတ္ခါမွာေတာ့ ရခိုင္နင့္ ဗမာ လံုးလံုး ကြဲျပား ပါေရ။ ယင္းခ်င့္ေၾကာင့္ ယင္းအသံထုတ္ပံုကြဲျပားေရ ရပ္သံပါသရ ၊ ႏွာသံပါသရ ရို ့နင့္ ဖြဲ ့စည္းထားေရ အပိတ္ဝဏၰစကားလံုးရို ့ကို

အသံထြက္ေတခါ ရခိုင္နင့္ ဗမာ အမ်ားႀကီး ကြဲျပားလားခပါေရ။ ေဒနီရာမွာ ယင္းအေၾကာင္းကို က်ယ္က်ယ္ျပန္ ့ျပန္ ့ ေဆြးေႏြးႏိုင္ဖို ့ မဟုတ္ပါယာ။ ယင္းအသံထုတ္ ကြဲျပားေရ သရတိနင့္ ဇပိုင္အသံထြက္မွာ ကြဲျပားေရ ဆိုစြာေလာက္ကိုရာ အခ်ဳပ္ေလာက္ရီးလိုက္ပါဖို ့ဗ်ယ္။ ဝဏၰ ( စာလံုးေပါင္း ရခိုင္အသံထြက္ ဗမာအသံထြက္ အက္ အာ့က္ အဲ့က္ အစ္ အိုက္ အိစ္ အတ္ အဲ ့တ္ အာ့တ္ အြတ္ အြဲ ့တ္ အြတ္ အင္ အာင္ အိင္ အြန္ အြယ္န္ အြန္ အထက္ပါ အသံထြက္ စာလံုးေပါင္းရို႕မွာ " အစ္ " ဝဏၰ၏ ရခိုင္အသံထြက္ " အိုက္" ကလြဲလို ့ က်န္စြာတိမွာ ( က္.စ္။တ္။ငင္။န္၊ ) ဆိုစြာတိကုိ စာအရီးအသားကို ထည့္လိုက္စြာပါ။ အမွန္က ( က္။စ္။ တ္၊ ) ရို ့ေရ ရပ္သံသေကၤတျဖစ္ပနာ ( င္၊ န္ ၊ ) ရို ့ေရ ရပ္သံနင့္ ႏွာသံမွာဟိေရ သရသံကို ပင္တိုင္ထားဗ်ယ္ ထြက္ရပါဖို ့။ ေဒနီရာမာ ဆက္ေျပာခ်င္စြာတခုက " အဥ္ " လို ့ စာလံုးေပါင္းထားေရ သရကို ဗမာက အင္နင့္ အတူတူ အသံထြက္ဗ်ာ ရခိုင္က " အိုင္ " လို ့ အသံထြက္ေတ ဆိုစြာပါ။ ေနာက္ဆံုးစကားခ်ပ္ပနာ ေျပာခ်င္စြာ တခုက အကြၽန္ရီးစာရို ့မွာပါေရ စာလံုးေပါင္းတိက စာဆိုဥကၠာပ်ံနမူနာကို ယူဗ်ာ အကြၽန္ရို ့ အစိုင္အလာ ရိုးရာ ဂႏၴ၀င္မူနင့္ လည္း မ်ားမ်ားစားစား မကြဲမျပားစီဘဲ အကြၽန္ရို ့ စကားအသံထြက္နင့္လည္း ကိုက္ညီေအာင္ ေပါင္းစပ္္ထားစြာျဖစ္ပါေၾကာင္း  ။

ေမာင္စံေဖၚ